Το 6,4% των μαθητών έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού ενώ το 7,5% των μαθητών είναι οι θύτες του bullying, δείχνει πανελλήνια έρευνα του «Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ)» για τις συμπεριφορές των εφήβων στο σχολικό περιβάλλον.

Οι περισσότεροι έφηβοι νιώθουν ευχαριστημένοι στο χώρο του σχολείου και είναι ικανοποιημένοι από τις σχέσεις τους με συμμαθητές και καθηγητές. Εντούτοις, ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού, που φτάνει έως και το 40%,νιώθουν πίεση, δεν αντλούν ικανοποίηση από το σχολείο, δεν είναι ικανοποιημένοι από τις σχέσεις τους με τους καθηγητές και τους συμμαθητές τους, η επίδοσή τους είναι χαμηλή και μπορεί να υφίστανται σχολικό εκφοβισμό.

Τα κύρια ευρήματα της «Πανελλήνιας έρευνας για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» σε ό,τι αφορά το κεφάλαιο «Οι έφηβοι στο σχολικό περιβάλλον»  που εκπόνησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι τα εξής:

Σχολείο και καθηγητής

–  Δύο στους 3 εφήβους ανέφεραν ότι τους αρέσει το σχολείο, με το αντίστοιχο ποσοστό να μειώνεται σημαντικά με την ηλικία των εφήβων (83,9%, 57,1% και 48,9% για τις ηλικίες 11, 13 και 15 ετών αντίστοιχα). Διαχρονικά από το 1998 στο 2006 μειώνεται το ποσοστό των εφήβων που τους αρέσει το σχολείο (από 73,8% σε 63,7%) και έκτοτε σταθεροποιείται.

– Τρεις στους 4 εφήβους ανέφεραν ότι θεωρούν τη σχολική τους επίδοση «καλή», σε υψηλότερο ποσοστό τα κορίτσια και οι μικρότεροι σε ηλικία μαθητές συγκριτικά με τα αγόρια και τους μεγαλύτερους σε ηλικία μαθητές.

Πίεση στο σχολείο

– Ένας στους 3 εφήβους (32,0%) ανέφερε ότι αισθάνεται πιεσμένος από το σχολείο, σε υψηλότερο ποσοστό τα κορίτσια (44,5%) συγκριτικά με τα αγόρια (36,6%). Η πίεση που αισθάνονται οι έφηβοι από το σχολείο αυξάνεται με την ηλικία τους.

– Από το 2010 στο 2014 μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό των εφήβων που δηλώνουν πιεσμένοι από το σχολείο (από 40,3% σε 32,0%).

Σχολικός εκφοβισμός

– Σχεδόν 2 στους 3 μαθητές (70,4%)  απάντησαν ότι νιώθουν αποδεκτοί από τους συμμαθητές τους ενώ λιγότεροι ότι οι συμμαθητές τους χαίρονται που είναι συμμαθητές (63,0%) και ότι οι συμμαθητές τους είναι ευγενικοί και πρόθυμοι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον (47,6%). Διαχρονικά, από το 1998 στο 2014, φαίνεται ότι μειώνεται η ικανοποίηση των μαθητών από τις σχέσεις τους με τους συμμαθητές τους. Οι μεγαλύτεροι έφηβοι και τα κορίτσια δηλώνουν λιγότερο ικανοποιημένοι από τις σχέσεις τους με τους συμμαθητές τους.

– Σχεδόν 4 στους πέντε μαθητές ανέφεραν ότι νιώθουν αποδεκτοί από τους καθηγητές τους ενώ σε χαμηλότερα ποσοστά ότι οι καθηγητές τους νοιάζονται γι’ αυτούς(69,2%) και ότι εμπιστεύονται τους καθηγητές τους (56,3%). Αντίθετα με την ικανοποίηση των εφήβων από τις σχέσεις με τους συμμαθητές τους, διαχρονικά από το 1998 στο 2014,  φαίνεται ότι αυξάνεται η ικανοποίησή τους από τις σχέσεις με τους καθηγητές τους. Οι μεγαλύτεροι έφηβοι δηλώνουν λιγότερο ικανοποιημένοι από τις σχέσεις τους με τους καθηγητές τους, χωρίς να καταγράφονται διαφορές μεταξύ των φύλων.

Θύματα και θύτες εκφοβισμού

– Ποσοστό 6,4% των μαθητών απάντησαν ότι έχουν υποστεί εκφοβισμό και ποσοστό 7,5% ότι έχουν εκφοβίσει οι ίδιοι άλλους τουλάχιστον 2 φορές τον μήνα, μέσα στο τελευταίο δίμηνο πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας.

– Τα αγόρια συμμετέχουν σε εκφοβισμό άλλων σε υψηλότερο ποσοστό από τα κορίτσια (10,7% και 4,4% αντίστοιχα) ενώ τα δύο φύλα υφίστανται εκφοβισμό σε παρόμοια ποσοστά.

– Οι 13χρονοι και 15χρονοι έφηβοι συμμετέχουν σε εκφοβισμό άλλων και υφίστανται οι ίδιοι εκφοβισμό σε υψηλότερο ποσοστό από τους 11χρονους.

– Από το 2010 στο 2014 το ποσοστό εφήβων που αναφέρουν ότι υπέστησαν εκφοβισμό, μέσα στο τελευταίο δίμηνο πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας, μειώνεται από 8,5% σε 6,4% ενώ αντίστοιχα το ποσοστό εφήβων που εκφοβίζουν άλλους μειώνεται στο μισό (από 15,8% σε 7,5%).

Μορφές εκφοβισμού

– Οι τρόποι εκφοβισμού που αναφέρθηκαν συχνότερα από τους εφήβους είναι τα λεκτικά πειράγματα, τα πειράγματα/ χειρονομίες σεξουαλικού περιεχομένου και η διάδοση ψεμάτων και φημών.

Συμπεράσματα

Με την ερμηνεία αυτών των ευρημάτων συνδέονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα ερωτήματα: (α) μήπως οι δυσκολίες που έχει προκαλέσει στην οικογενειακή ζωή των μαθητών η οικονομική κρίση έχουν βοηθήσει να δημιουργηθεί περισσότερη κατανόηση και υποστήριξη μεταξύ μαθητών και καθηγητών; (β) μήπως στον περιορισμό του σχολικού εκφοβισμού έχουν συμβάλει οι συστηματικές παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης της σχολικής κοινότητας και γονιών στο θέμα και στις συνέπειές που έχει στην ψυχολογική υγεία των μαθητών;

Η έρευνα

Η «Έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» διεξάγεται στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «Health Behaviour in School-Aged Children» (HBSC www.hsbc.org) υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. H έρευνα επαναλαμβάνεται ανά τετραετία σε περισσότερες από 40 χώρες παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής των εφήβων και τους κινδύνους που απειλούν την υγεία τους. Οι πληροφορίες αυτές κατευθύνουν τις πολιτικές πρόληψης των κρατών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.

Στη χώρα μας τo πρόγραμμα πραγματοποιείται από το ΕΠΙΨΥ από το 1998 με την επιστημονική ευθύνη της Ομότιμης Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Άννα Κοκκέβη. Η έρευνα υλοποιήθηκε χάρη στη μερική οικονομική ενίσχυση από τη UNICEF και στην εθελοντική συμβολή μελών και φοιτητών ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας.

Στην έρευνα του 2014 συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.141 μαθητών εφηβικής ηλικίας (ΣΤ΄ Δημοτικού, Β΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου) από 245 σχολικές μονάδες. Οι μαθητές απάντησαν σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν μέσα στις τάξεις τους.