Από την Άννα Μαρία Αρβανιτίδου

“Από τη στιγμή που μπορούμε να ιδωθούμε στα μάτια, αυτό είναι τέχνη.”

Κάθε χρόνο από το 1993 έως και το 2017 στην περιοχή του Μεξικού διοργανώνεται ένα φεστιβάλ τέχνης κι αλληλεγγύης, το CompArte Festival, από τους Ζαπατίστας με σκοπό να προωθήσουν στο λαό τους πως η τέχνη δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ελπίδα που θα σώσει τον κόσμο από κάθε λογής απογοήτευση.

Οι τέχνες είναι το μοναδικό μέσο με το οποίο γιορτάζει η ανθρωπότητα και για το οποίο ο επαναστατημένος λαός δεν καλεί να βάλει κόκκινες γραμμές ούτε στη θεματολογία ούτε στην τεχνοτροπία. Για τους Ζαπατίστας η ελευθεριακότητα στην τέχνη και η αυτοδιάθεση για εργασία πάνω στον πολιτισμό κάθε είδους, απορρίπτοντας κάθε οριοθέτηση για το τι είναι καλό και τι κακό στην τέχνη, τους οδήγησε να δημιουργήσουν ένα ετήσιο φεστιβάλ που φιλοξενεί πάνω από 1200 συμμετοχές ιθαγενών και 320 καλλιτεχνών από άλλες χώρες κατά μέσο όρο κάθε χρόνο.

Για τον επαναστατημένο λαό των Ζαπατίστας η τέχνη είναι το απείκασμα της φαντασίας, η ‘’ανάγνωση’’ ενός βλέμματος, η δημιουργικότητα μέσα από τον καθημερινό μόχθο. Η οποιαδήποτε μορφή τέχνης έχει ως μοναδικό ρόλο τη δημιουργία ενός νέου συστήματος κι ενός νέου πιο ευαισθητοποιημένου κόσμου που θα μάθει να εισχωρεί στην ίδια του τη  φαντασία, θα αφουγκράζεται με υπομονή τη φωνή της φύσης και του κόσμου, θα είναι παραγωγικός κι ενεργητικός δημιουργώντας έργα τέχνης που θα ισορροπούν ανάμεσα στην τέχνη και στην επιστήμη, όχι με σκοπό την ανάπλαση μιας ήδη υπάρχουσας τέχνης αλλά τη δημιουργία μιας νέας. Οι ίδιοι αναγνωρίζουν ότι σαν εγχείρημα παρουσιάζει πολλές δυσκολίες μιας κι όλα βρίσκονται σ’ ένα θεωρητικό επίπεδο και στο άγρυπνο βλέμμα των κατοίκων-καλλιτεχνών του Μεξικού. Πώς μπορείς να δημιουργήσεις πλέον μια τέχνη από την αρχή;

Η διοργάνωση του Φεστιβάλ δεν είναι μια απλή υπόθεση. Συγκεκριμένα γίνονται τρεις διαλογές έργων τέχνης μιας κι πρέπει να υπολογισθούν όλα τα έξοδα για τις μεταφορές των έργων και των καλλιτεχνών. Αρχικά πρέπει να συναντηθούν οι κάτοικοι των αυτόνομων χωριών, έπειτα οι αυτόνομοι δήμοι και τέλος να συναντηθούν ανά ζώνες ώστε να παρθεί μια δημοκρατική απόφαση.

Οι κάτοικοι-διοργανωτές πέρα από το καλλιτεχνικό και πολιτικό υπόβαθρο πρέπει να αναλογίζονται τις δαπάνες για τις συναντήσεις τους, το στήσιμο του χώρου, τις πρόβες των τραγουδιών και των χορών γιατί πρόκειται για συλλογικότητες χωριών και δήμων. Όλη η διαδικασία της διοργάνωσης διαρκεί μήνες. Γι’ αυτούς δεν είναι ένα απλό φεστιβάλ τέχνης αλλά μια μορφή να αποδείξουν πως η αυτονομία και η αυτοδιάθεση είναι ο μόνος δρόμος προς την κατάκτηση της ελευθερίας. Κάθε φεστιβάλ στοχεύει στην βελτίωση της αυτονομίας τους και στη γνωστοποίηση αυτού, κάτι που το πέτυχαν σε 5 ζώνες του καρακολ μέχρι τωρα.

Για τον λαό τον Ζαπατίστας, σύμφωνα με τις ομιλίες των διοικητών του στρατού η τέχνη επιβεβαιώνει την ταυτότητά τους. Την ταυτότητα του έθνους και την επιβεβαίωση της αυτονομίας τους έναντι των άλλων κρατών. Η τέχνης τους επιβεβαιώνει την εξέγερση, την αυτόνομη διακυβέρνηση, την αντίσταση, τις τοπικές τους διοικήσεις, τα αυτόνομα ραδιόφωνα, την αμεσοδημοκρατία, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία την οποία έχουν καταφέρει να κερδίσουν μετά από αγώνες. Βέβαια, τίποτα δε θα μπορούσε να υποστηριχθεί θεωρητικά και πρακτικά χωρίς τη συλλογική στήριξη όχι μόνο των συντρόφων κι αδερφών, όπως αποκαλούνται, αλλά και των καλλιτεχνών από διάφορες χώρες του κόσμου.

Οι ιθαγενείς καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο φεστιβάλ δεν είναι τίποτα άλλο παρά γιατροί, δάσκαλοι, αγρότες, ξυλουργοί, αντάρτες, κλπ που η διοίκηση των Ζαπατίστας φροντίζει να τους ‘’χαρίζει’’ χρόνο ώστε να ασχολούνται τακτικά με τις τέχνες κι όχι μόνο με τις καθημερινές εργασίες αλλά και με κάθε μορφή τέχνης. Οι Ζαπατιστας υποστηρίζουν πως οι τέχνες μας μαθαίνουν να μοιραζόμαστε, να ονειρευόμαστε, να επικοινωνούμε και να μαθαίνουμε πως η θεωρία γίνεται πράξη από τη στιγμή που μπορούμε να ιδωθούμε στα μάτια σαν γνήσιοι επαναστάτες, σαν γνήσιοι ονειρευτές της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Άλλωστε δεν είναι καλλιτεχν(ιδ)ες αυτοί που οικοδόμησαν ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης;

Η αρχή τους είναι πως με τον ίδιο τρόπο που στηρίζουν την παιδεία, την εκπαίδευση και τον δάσκαλο, με τον ίδιο τρόπο υποστηρίζουν τον/την καλλιτέχνη/ιδα γιατί αυτοί είναι από τους βασικούς πυλώνες που μπορούν να αντισταθούν και να υποστηρίξουν το λαό από τη ‘’Λερναία Ύδρα του καπιταλισμού’’, όπως συνηθίζουν να λένε οι ίδιοι. Η υποστήριξη των εκπαιδευτικών και των καλλιτεχνών παρουσιάζεται ιδιαίτερα παραστατικά και συγκινητικά σε ομιλίες του υποδιοικητή Μοϊσές, ο οποίος καλεί το λαό των Ζαπατίστας να μη σταματήσει να σπέρνει τη γη, ώστε να φυτρώνει τόσο καλαμπόκι όσο χρειάζεται για να ζήσει ό λαός αλλά κυρίως οι δάσκαλοι και οι καλλιτέχνες που επιτελούν τέτοιο σημαντικό έργο και τους ευχαριστεί για τη συλλογική αυτή δουλειά που δείνχει την εμπειρία των κατοίκων να ξέρουν πόσα κιλά καλαμπόκι, αλάτι και φασολιών χρειάζονται κάθε χρόνο ώστε να φροντίζουν τους δασκάλους τους. Γι’ αυτούς είναι όλα ένας μαθηματικός υπολογισμός από την αρχή μέχρι το τέλος.

Εδώ και 22 χρόνια λοιπόν η αντίσταση των Ζαπατίστας γίνεται ορατή όχι μόνο από τον αγώνα τους αλλά και από την τέχνη τους. Η ιδέα της επανάστασης ήταν γι’ αυτούς μια φαντασία που έγινε πράξη, ήταν μια τέχνη. Πρόκειται για μια εικονογράφηση της ζωής αυτών των λαών, μιας ζωής που δεν ψεύδεται και που δεν μπορείς να συγκρίνεις με άλλες κοινωνίες.

Υποστηρίζουν πως χάρη στην τέχνη η φαντασία παίρνει σάρκα και οστά, η γνώση γίνεται δύναμη και προβάλει στον κόσμο πως ένα σύστημα διακυβέρνησης όπως αυτό των Ζαπατίστας μπορεί να ελευθερώσει τους λαούς και να τους δείξει πως μια άλλη ζωή είναι δυνατή.

Στιγμιότυπα από το Φεστιβάλ Τέχνης κι Αλληλεγγύης CompArte του 2016:

Το τραγούδι αυτό μιλά για την ικανότητα των γυναικών.  Στίχοι και μουσικοί από την ομάδα των γυναικών «Αξιοπρέπεια κι αντίσταση»

«Ο χορός της συλλογικής εργασίας του Καλαμποκιού»

Ποίηση: «Όταν ο ορίζοντας βλέπει το αύριο»

Ολόκληρη η γιορτή.