Όταν ο Καζαντζάκης συνάντησε τον Τσε

Κεντρική φωτο: Η είσοδος του μουσείου Τσε Γκεβάρα, στην Αλτα Γκράσια | ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΚΟΣ​*

Η οικουμενικότητα που διαπνέει το συγγραφικό έργο του Καζαντζάκη πυροδοτεί εστίες έμπνευσης ανά τον κόσμο, περιπλανιέται αυτόνομα και ελεύθερα 60 χρόνια μετά τον θάνατο του μεγάλου Κρητικού που φέτος έχει την τιμητική του, αφού το 2017 έχει κηρυχθεί από το υπουργείο Πολιτισμού, ως «Eτος Νίκου Καζαντζάκη».

Είναι στ’ αλήθεια περίεργο να βλέπεις αφίσες με τη μορφή του Νίκου Καζαντζάκη να σε προσκαλούν στο σπίτι-μουσείο Τσε Γκεβάρα. Οπου κι αν βρισκόσουν στην Αλτα Γκράσια –αυτή την πανέμορφη πόλη των 40.000 κατοίκων, 580 χλμ. ΒΑ του Μπουένος Αϊρες– διάβαζες το κάλεσμα: «Η Ουτοπία ως πραγματικότητα – Πνευματικές συγγένειες του Τσε Γκεβάρα με τον Ν. Καζαντζάκη».

Στη μονοκατοικία με τον όμορφο κήπο και τις δυνατές μνήμες, ενημερωμένοι αλλά και ανυποψίαστοι επισκέπτες από κάθε γωνιά της Γης βρέθηκαν να ταξιδεύουν από τις οροσειρές των Ανδεων στα οροπέδια της Κρήτης. Αυτή τη γέφυρα των 12.500 χιλιομέτρων, έχτισε με την έμπνευσή της η Μάρτα Σίλβια Ντίος Σανς, η Αργεντινή φιλόλογος και μεταφράστρια που ζει τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα.

Η αλληλογραφία τους

Οπως υποστηρίζει η ίδια, «οι φωνές του Κρητικού συγγραφέα και του Λατίνου ήρωα που άρχισαν να υφαίνονται στη μαγεμένη ατμόσφαιρα της Κόρδοβας, έκαναν τους ακροατές να παρακολουθούν με ενθουσιασμό και συγκίνηση την εσωτερική πνευματική πορεία αυτών των δύο μαχητών της ελευθερίας».

Ο Καλίκα Φερέρ, προσωπικός φίλος και συνοδοιπόρος του Τσε στην αυλή του μουσείου Ο Καλίκα Φερέρ, προσωπικός φίλος και συνοδοιπόρος του Τσε στην αυλή του μουσείου | ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΚΟΣ

Η συγκριτική προσέγγιση βάσει της αλληλογραφίας τους είναι κατατοπιστική: «Δε μ’ ενδιαφέρουν οι άνθρωποι, μα η φλόγα που τρώει τους ανθρώπους» διατύπωνε το 1929 ο Καζαντζάκης σε μια επιστολή προς την Ελένη Σαμίου, ενώ το 1955, ο 27χρονος Ερνέστο Γκεβάρα, θα έλεγε: «Οχι μόνο δεν είμαι μετριοπαθής αλλά και ποτέ δεν θα προσπαθήσω να είμαι έτσι, κι όταν αντιληφθώ μέσα μου ότι η ιερή φλόγα έχει γίνει ένα ντροπαλό φωτάκι, το λιγότερο που θα μπορούσα να κάνω είναι να αισθάνομαι αποστροφή προς τον εαυτό μου…».

Ο Κάρλος Καλίκα Φερέρ, προσωπικός φίλος του Τσε και συνοδοιπόρος του στο δεύτερο και τελευταίο καθοριστικό ταξίδι του στη Λατινική Αμερική, διάβασε αποσπάσματα από την «Αναφορά στον Γκρέκο» και παραλλήλισε εμπειρίες που έζησαν και εμπλούτισαν το βλέμμα του μεγάλου επαναστάτη. Η αντιμετώπιση της σκληρής πραγματικότητας των λαών και ειδικότερα της Βολιβίας, η οποία αναδύεται σαν σύμβολο της μάχης για την ελευθερία στο λατινοαμερικάνικο έδαφος, ήταν αυτή που, όπως είπε χαρακτηριστικά ο Καλίκα Φερέρ, «μετέτρεψε τον Ερνέστο σε Τσε»

Η Αργεντινή φιλόλογος και μεταφράστρια Μάρτα Σίλβια Ντιος Σαντς Η Αργεντινή φιλόλογος και μεταφράστρια Μάρτα Σίλβια Ντιος Σαντς | ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΚΟΣ

Συνεκτικό στοιχείο των δύο σπουδαίων αντρών, που δεν συναντήθηκαν ποτέ και δεν έκαναν καμία αναφορά ο ένας για τον άλλον. Ο Καζαντζάκης μιλάει για την υπέρβαση στη συγγραφική του πορεία, καλώντας τους ανθρώπους να μην επαναπαύονται ποτέ. Τα ύψιστα ιδανικά κερδίζονται με αγώνα. Ο Τσε τα έθεσε ως απόλυτη προτεραιότητα και τα υπερασπίστηκε ώς την τελευταία μέρα της ζωής του, με την ίδια του τη ζωή. Ποια είναι άραγε η θέση της ουτοπίας μέσα στη σκληρή πραγματικότητα;

«Η ουτοπία είναι στον ορίζοντα. Πλησιάζω δύο βήματα κι εκείνη απομακρύνεται δύο βήματα. Περπατάω δέκα βήματα, κι ο ορίζοντας μετατίθεται δέκα βήματα πιο πέρα. Οσο και να περπατήσω, δε θα την φθάσω ποτέ. Τότε, γιατί υπάρχει η ουτοπία; Γι’ αυτό υπάρχει: για να περπατάς». Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο, ο εμβληματικός Ουρουγουανός συγγραφέας που έφυγε πρόπερσι από τη ζωή, δίνει την απάντηση.

Τέλος, μια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή που φωτίστηκε ήταν η αγάπη και των δύο για την αρχαία ελληνική γραμματεία.

Στο Κονγκό, ο Τσε ζητούσε με γράμμα από τη σύζυγό του Αλέιδα να του στείλει –μέσα σε άθλιες συνθήκες στη ζούγκλα– τις τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, καθώς και τους πολιτικούς λόγους του Δημοσθένη, την «Ιστορία» του Ηρόδοτου, την «Πολιτεία» του Πλάτωνα, τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη! Τα σπουδαία έργα των αρχαίων αποτέλεσαν ισχυρή βάση στην πολιτική σκέψη του Τσε, ενώ διαπότισαν σε μεγάλο βαθμό το συγγραφικό έργο του Καζαντζάκη.

Ενθουσιασμός

Η δημοτική αρχή της Αλτα Γκράσια, που διοργάνωσε με υποδειγματικό ζήλο την πρωτοφανή εκδήλωση, δεν προσδοκούσε τα κύματα ενθουσιασμού που πλημμύρισαν την αίθουσα, μόλις ολοκληρώθηκε η παρουσίαση. Στελέχη από Διευθύνσεις Πολιτισμού, καθώς και το πολυεθνικό ακροατήριο της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής εξέφραζαν, εκτός από την ικανοποίησή τους, κυρίως τη δίψα τους για τον Καζαντζάκη.

Πού μπορούσαν να βρουν τα βιβλία του; Εχουν γίνει μεταφράσεις στα ισπανικά; Μπορούν να τους αποσταλούν; Η Μάρτα Σίλβια Ντίος Σανς χάρισε, τιμής ένεκεν, τα βιβλία από τη μετάφρασή της στο έργο του Καζαντζάκη «Ο Φτωχούλης του Θεού», ενώ της έγινε επίσημη πρόταση να πραγματοποιήσει διάλεξη για τον Καζαντζάκη στο Πανεπιστήμιο της Κόρντομπα, ένα από τα σημαντικότερα της Αργεντινής.

Ο σπόρος του Καζαντζάκη φυτεύτηκε σ’ αυτή τη γωνιά του κόσμου μισόν αιώνα και πλέον μετά τον θάνατό του. Ποτίστηκε με το αίμα των 39 μόλις χρόνων που θυσίασε ο Τσε στο όνομα της ελευθερίας. Αραγε πώς ονομάζεται ο ανθός; Ουτοπία ή πραγματικότητα;

Πηγή: efsyn.gr