Η γεωγραφία της… επιτυχίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Η ερμηνεία των ποσοστών επιτυχίας των υποψηφίων στις γενικές εξετάσεις κατά νομό βασίζεται σε μια απλουστευτική και φαινομενικά αθώα «αφαίρεση». Πίσω από το «κοινόν της καταγωγής» των υποψηφίων αποκρύπτονται επιμελώς οι ιδιαίτερες οικονομικές, κοινωνικές και μορφωτικές «αποσκευές» του καθενός

Τα αποτελέσματα των πανελλαδικών εξετάσεων που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο επιτρέπουν τη δημιουργία «δεικτών» επιτυχίας/αποτυχίας των υποψηφίων στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά περιοχή.

● Από ποιους νομούς εισάγονται οι περισσότεροι και από ποιους οι λιγότεροι υποψήφιοι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση;

● Ποιοι νομοί έχουν δημιουργήσει «παράδοση» στα υψηλά ποσοστά εισαγωγής των υποψηφίων τους στην τελευταία δεκαετία;

Στη δεκαετία του ‘90 και συγκεκριμένα την περίοδο 1992-1999, για την οποία υπάρχουν επαρκή στοιχεία, οι νομοί Χίου, Τρικάλων, Λάρισας, Φλώρινας, Λέσβου, Χανίων και Αχαΐας κατόρθωναν να συγκεντρώσουν τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας των υποψηφίων τους. Αντίθετα, οι υποψήφιοι από τους νομούς Σάμου, Κέρκυρας, Ευρυτανίας, Κυκλάδων και Καστοριάς είχαν σχεδόν μόνιμα στην εξεταζόμενη περίοδο τα χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Την επόμενη δεκαετία, και πιο συγκεκριμένα το χρονικό διάστημα 2001-2011, καταγράφεται μια σταθερή υπερεκπροσώπηση αποφοίτων των Λυκείων 4 νομών της χώρας, με την υψηλότερη να σημειώνεται στον νομό Τρικάλων, όπου η μέση αναλογία πιθανοτήτων για εισαγωγή στην τριτοβάθμια διαμορφώνεται στο 1,40, ενώ ακολουθούν οι νομοί: Κοζάνης (1,36), Πρέβεζας (1,33) και Αργολίδας (1,23). Αντίστοιχα, παρατηρείται σταθερή υποεκπροσώπηση αποφοίτων των Λυκείων 10 νομών της χώρας, με τη χαμηλότερη μέση αναλογία πιθανοτήτων να καταγράφεται στον νομό Ροδόπης (0,49) και ακολουθούν οι νομοί: Ρεθύμνου (0,60), Δυτικής Αττικής (0,62), Σάμου (0,63), Ξάνθης (0,67), Δωδεκανήσου (0,68), Χαλκιδικής (0,69), Κυκλάδων (0,71), Εβρου (0,76), Ηλείας (0,76) και Πειραιώς (0,79).

Στα ίχνη της… ανισοκατανομής

Η άνιση κατανομή στα ποσοστά επιτυχίας στις πανελλαδικές εξετάσεις είναι σίγουρα αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζουν οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, το επίπεδο των οικονομικών δραστηριοτήτων, τα ποσοστά του αγροτικού πληθυσμού, η πυκνότητα του πληθυσμού, η ιστορική εξέλιξη και η παράδοση της περιοχής, η πυκνότητα του σχολικού δικτύου κ.λπ.

Βέβαια, η ερμηνεία των ποσοστών επιτυχίας των υποψηφίων στις γενικές εξετάσεις κατά νομό βασίζεται σε μια απλουστευτική και φαινομενικά αθώα «αφαίρεση». Πίσω από το «κοινόν της καταγωγής» των υποψηφίων, π.χ. του ν. Τρικάλων ή της Βόρειας και Ανατολικής Αθήνας, που σημειώνουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας στις πανελλαδικές εξετάσεις, ή των νομών Ροδόπης, Ξάνθης, Κερκύρας ή Ευρυτανίας που είναι «κολλημένοι» στην «ουρά» της κατάταξης, αποκρύπτονται επιμελώς οι ιδιαίτερες οικονομικές, κοινωνικές και μορφωτικές «αποσκευές» των συγκεκριμένων υποψηφίων που επιτυγχάνουν ή αποτυγχάνουν στην προσπάθειά τους, ανεξάρτητα από την περιοχή στην οποία κατοικοεδρεύουν.

Στο πλαίσιο αυτό, οι υποψήφιοι από αστικά κέντρα και ευνοημένο οικογενειακό περιβάλλον (οικονομικά, κοινωνικά, μορφωτικά) παρουσιάζουν πάντα, ανεξάρτητα από τόπο καταγωγής, υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας σε σύγκριση με τους υποψηφίους, π.χ. από τις φτωχές αγροτικές περιοχές ή τις υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Ανεπαρκές κριτήριο

Ωστόσο, είναι σαφώς ανεπαρκές ένα σχήμα που προσπαθεί να συνδέσει άμεσα και αμετακίνητα την κοινωνική και οικονομική ένταξη μιας περιοχής με το ποσοστό των υποψηφίων της που εισάγονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κι αυτό, γιατί υπάρχουν ορισμένοι «διαταρακτικοί» παράγοντες που δρομολογούν αποκλίσεις από τη σχέση που θέλει την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική «ευρωστία» μιας περιοχής να κανοναρχεί στο ύψος του ποσοστού επιτυχίας ή αποτυχίας των υποψηφίων στις γενικές εξετάσεις.

Ας πάρουμε π.χ. τη Χαλκιδική, τις Κυκλάδες, την Κέρκυρα και τη Σάμο, που μόνιμα παρουσιάζονται με τα μικρότερα ποσοστά επιτυχίας των υποψηφίων τους στις γενικές εξετάσεις.

Τι συμβαίνει; Αυτές οι περιοχές δεν φημίζονται, σε καμία περίπτωση, για χαμηλά εισοδήματα των κατοίκων τους. Το αντίθετο μάλιστα. Εχουν υψηλή τουριστική ανάπτυξη εδώ και αρκετά χρόνια, γεγονός που θεωρήθηκε η καλύτερη απάντηση στη φτώχεια και τη μετανάστευση. Εδώ, λοιπόν, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο τουρισμός λειτούργησε ανταγωνιστικά με την εκπαίδευση, καθώς άνοιξε πρώιμα μια «διέξοδο» και μάλιστα φαινομενικά μόνιμη και προσοδοφόρα.