Το «αίσιο» τέλος
Η Εστέλ και ο Μαντίμπα φεύγουν με το τρένο αφήνοντας πίσω τους την ρατσιστική κοινωνία τους. Αυτό το τέλος γεννά ερωτηματικά:
- κατά πόσον αυτή η κίνηση είναι κίνηση αισιόδοξη;
- πού πάνε δύο ανήλικα παιδιά και πώς θα επιβιώσουν;
- λύνονται τα προβλήματα με τη φυγή; ισχύει «το μη χείρον βέλτιστον»;
ή μήπως;
- Η τέχνη σώζει. Η κάμερα (κινηματογράφος) και το τσέλο (μουσική) μπορούν να φτιάξουν ένα νέο κόσμο και φορείς του νέου αυτού κόσμου είναι τα δύο παιδιά, τα παιδιά, γενικώς, και όχι οι μεγάλοι. Υπάρχει ελπίδα τόσο μέσω της καλλιτεχνικής έκφρασης, όσο και της δυνατής φιλίας.
Τι μπορεί να δηλώνει η εμμονή του Μαντίμπα να καταγράφει τα πάντα;
το ερώτημα είναι πολύ σοβαρό και θα μπορούσε να συζητηθεί εκτενώς. Η καταγραφή των λεπτομερειών, πάντως, δηλώνει καταγραφή των προβλημάτων. Ο μελλοντικός οπερατέρ, σκηνοθέτης, ιστορικός θα έχει το επίσημο υλικό του, το χωρίς λογοκρισία για τη ζωή των μαύρων στο Κέηπ Τάουν και η επίσημη πολιτεία θα πρέπει να λάβει μέτρα, να λογοδοτήσει, να αλλάξει.
Ερώτημα στον εαυτό μας
Θα παρουσίαζα αυτή την ταινία στους μαθητές μου; Έχει παιδαγωγική αξία, διδάσκει, λυτρώνει; Είναι αισιόδοξη;
Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Πρώτον την επιλογή την έχουμε εμείς, με την προϋπόθεση ότι η ταινία είναι εγκεκριμένη από το ΥΠΕΠΘ. Το κλίμα και το επίπεδο της τάξης μας το ξέρουμε επίσης, μόνο εμείς. Δική μας και η απόφαση.
Σε τι θα μπορούσα να προϊδεάσω τους μαθητές μου;
Η ταινία αυτή είναι μια «καταγγελία» για την κατάσταση που επικρατεί στις χώρες με φυλετικές διακρίσεις. Η συζήτηση μπορεί να γίνει πάνω:
- στο ρατσισμό
- στη μοίρα των φτωχών
- στην πείνα του τρίτου κόσμου
- στους κινδύνους που διατρέχει ένα παιδί
- στο όραμα ενός κόσμου χωρίς διακρίσεις
- στην αξία της παιδικής φιλίας
Η παρακολούθηση ταινιών από παιδιά και νέους παλαιότερα ήταν περιορισμένη σε ταινίες αρχαιόθεμες, όπως π.χ. η Αντιγόνη, η Ηλέκτρα, η Ιφιγένεια κλπ. ταινίες που αντλούσαν από την κλασική γραμματεία. Αργότερα διευρύνθηκε η θεματική. Σήμερα νομίζω πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάθε ταινία με κοινωνικό προβληματισμό. Δεν πρέπει να φοβηθούμε. Εκείνο που θα πρέπει, ωστόσο, να τονίσουμε είναι η θετική πλευρά μιας αρνητικής πραγματικότητας και αυτή είναι που προβάλλεται στην ταινία που μόλις επεξεργαστήκαμε.
Θυμίζω πάντως πολύ συνοπτικά ότι το film education είναι πρόγραμμα που ισχύει εδώ και αρκετά χρόνια σε σχολεία του εξωτερικού για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στη Μ. Βρεταννία (από το British Film Institute) έχουν αναλυθεί και χρησιμοποιούνται πολλές ταινίες για επεξεργασία μέσα στην τάξη, πάνω από εικοσαετία.
Στη Δανία μάλιστα γίνεται μεγάλη παραγωγή ειδικών ταινιών για παιδιά και νέους, οι οποίες προβάλλονται και μελετώνται στο σχολείο αλλά βρίσκονται και στις βιβλιοθήκες από όπου δανείζονται για οικογενειακή χρήση.
Για τους Δανούς συναδέλφους μας είναι αυτονόητο ότι στον παιδικό και νεανικό κινηματογράφο:
- Δεν υπάρχουν καλλιτεχνικά όρια
- Δεν μπαίνουν περιορισμοί στο περιεχόμενο
- Δείχνουμε όλα τα είδη κινηματογράφου
- Τα παιδιά δεν έχουν άγνοια
- Στις ταινίες φαίνεται και η σκοτεινή πλευρά του παιδιού
- Τα παιδιά είναι άτομα με διαφορετικότητα
- Τα τοπικά ζητήματα είναι και παγκόσμια ζητήματα
- Οι ταινίες έχουν ελπίδα.
- Oι καλές τέχνες είναι γέφυρες που ενώνουν τους ανθρώπους.
Βιβλιογραφία
- J. Alter, R. Barthes, J-C Chevalier, C. Clement, R. Favry, G. Genette, A.J. Greimas, G. Lascault, R. Laufer, G. Mece, J. Mehlman, A. Meyer, B. Pignaud, B. Riffaterre, J. Verrier, Η Διδασκαλία της Λογοτεχνίας, Δ/νση: Serge Doubrovsky, Tzvetan Todorov, μετ. Ι. Ν. Βασιλαράκης, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1985.
- Noam Chomsky, Συντακτικές δομές, μετ. Φώτης Καβουκόπουλος, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1991.
- Umberto Eko, Τα όρια της ερμηνείας, μετ. Μαριάννα Κονδύλη, εκδ Γνώση, Αθήνα 1993.
- Κομνηνού Mαρία, Από την Αγορά στο θέαμα, μελέτη για τη συγκρότηση της δημόσιας σφαίρας και του κινηματογράφου στη σύγχρονη Ελλάδα, 1950-2000, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2000.
- Κομνηνού Μαρία, «Ελληνικό Σχολείο και Κινηματογράφος, μια δύσκολη σχέση» από τον συλλογικό τόμο Ελληνικό Σχολείο και Πολιτισμός στην προοπτική του 21ου αιώνα, Εκπαιδευτήρια Γείτονα, Αθήνα 2001.
- Umberto Eko, Περί λογοτεχνίας, μετ. Έφη Καλλιφατίδη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2002.
- ΜΜΕ και Ρατσισμός, βιβλίο καθηγητή και καθηγήτριας, Κέντρο Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ, Αθήνα 2004.
- Robert E. Scholes, Η δύναμη του κειμένου, Λογοτεχνική θεωρία και διδασκαλία των Γραμμάτων, μετ. Ζωή Κ. Μπέλλα, εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα 2005.
- Γεώργιος Πλειός, Πολιτισμός της εικόνας και εκπαίδευση, εκδ. Πολύτροπον, Αθήνα 2005.
- Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου, Βιολέττα Λέκκα, Σταματία Κουτσουλέλου, Νικηφόρος Καραμάνης και Ελένη Μιλτσακάκη, Αικατερίνη Μπακάκου-Ορφανού, Ελένη Παναρέτου, Αγγελική Τζάννε, Διονύσης Γούτσος, Βίλλυ Τσάκωνα, Τζένη Γ. Αννίνου, Πηνελόπη Παπαϊωάννου, Ο Κόσμος των Κειμένων, Μελέτες αφιερωμένες στον Γεώργιο Μπαμπινιώτη, επιμέλεια: Διονύσης Γούτσος, Σταματία Κουτσουλέλου, Αικατερίνη Μπακάκου-Ορφανού, Ελένη Παναρέτου, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006.
- Μητροπούλου Αγλαΐα, Ελληνικός Κινηματογράφος, Αθήνα 1980 και με επιμέλεια Μαρίας Κομνηνού, β΄ έκδοση, Παπαζήση, Αθήνα 2006.
Last modified: 11 Μαρτίου 2007
