Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αποτελούν, ουσιαστικά, επίσκεψη στο πεδίο και εμπλοκή των μαθητών με το καθαυτό αντικείμενο της μάθησης. Όμως, απαιτούν έναν πολύ προσεκτικό σχεδιασμό για να μπορούν να ανταποκριθούν στο στόχο τους και να μην είναι απλώς ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Η στοχοθεσία, ο σχεδιασμός και η οργάνωση μιας τέτοιας δραστηριότητας πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και να δίνεται έμφαση στη λεπτομέρεια, γιατί οι αστάθμητοι παράγοντες είναι άπειροι. Χαρακτηριστικά παραδείγματα:
– Μία καθυστέρηση στο πρόγραμμα μπορεί να ακυρώσει κάποια κομμάτια της δραστηριότητας που έχουν οργανωθεί, να καθυστερήσει άλλα ή απλά να παρακωλύσει την όλη δραστηριότητα οδηγώντας σε αποτυχία.
– Άτομα που έχουν αναλάβει την παρουσίαση της δραστηριότητας ή την ξενάγηση των μαθητών και τα οποία μπορεί να γνωρίζουν άπειρες πληροφορίες γι’ αυτό που καλούνται να παρουσιάσουν αλλά να μην έχουν την παιδαγωγική κατάρτιση να τα παρουσιάσουν στους μαθητές.
Άλλο ένα βασικό στοιχείο που πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει μία καλά σχεδιασμένη εκπαιδευτική επίσκεψη σε αποτυχία είναι αυτό που θα ονομάσουμε “αποπλαισίωση”. Μαθητές και εκπαιδευτικοί είναι τόσο συνηθισμένοι στη ρουτίνα του σχολείου που αντιλαμβάνονται ακόμα και την απλή αλλαγή περιβάλλοντος ως κάτι τελείως διαφορετικό από την εκπαιδευτική διαδικασία. Η διδακτική επίσκεψη σπάει τη ρουτίνα, προσφέρει μία διαφορετική νότα. Αλλά πολλές φορές αποπλαισιώνει την όλη διαδικασία εις βάρος της μάθησης.
Στους μαθητές είναι βαθιά ριζωμένη η κουλτούρα του εκπαιδευτική επίσκεψη=εκδρομή=παιχνίδι! Η απουσία της σχολικής αίθουσας, του δασκάλου που παρουσιάζει το γνωστικό αντικείμενο, το πλήθος ερεθισμάτων (σχετικών και άσχετων με το γνωστικό αντικείμενο) φαίνεται να τους αποσυντονίζει.
Το ίδιο όμως, φαίνεται να συμβαίνει και με τον εκπαιδευτικό. Γοητευμένος από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος (σχετικά ή άσχετα με το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο) και προβάλλοντας ως δικαιολογία την ευκαιριακή εμφάνισή τους βομβαρδίζει τους μαθητές του με δεκάδες χρήσιμες και άχρηστες πληροφορίες για οτιδήποτε νομίζει ότι είναι άξιο λόγου (αξιοθέατα, κατασκευές, καταστάσεις, κτλ…) Η εικόνα που τελικώς μπορεί να παρατηρείται είναι:
α) ένας εκπαιδευτικός να μιλάει ακατάπαυστα με μαθητές οι οποίοι χαρακτηρίζονται “απρόσεκτοι” και “ατίθασοι” και οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για αυτά που τους παρουσιάζονται αλλά τελικώς ούτε για το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο για το οποίο οργανώθηκε η συγκεκριμένη διδακτική επίσκεψη.
β) μαθητές να δείχνουν ενδιαφέρον για τα πάντα και να κάνουν άπειρες ερωτήσεις με τον εκπαιδευτικό να παρασύρεται από τον ενθουσιασμό των μαθητών του και τελικώς η διδακτική επίσκεψη να χάνει τη συγκεκριμένη στοχοθεσία που είχε σχεδιαστεί.
Εννοείται ότι δεν είναι απαγορευτικό, ούτε ο εκπαιδευτικός να δώσει παραπάνω πληροφορίες παρενθετικά για κάποια θέματα, ούτε οι μαθητές να καταπιέσουν την έμφυτη περιέργειά τους για το γύρω τους κόσμο. Όμως, απαιτείται να υπάρχει μία χρυσή τομή ανάμεσα στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο για το οποίο οργανώθηκε η συγκεκριμένη εκπαιδευτική επίσκεψη και στο γενικό.
Εκτός από το σχεδιασμό μιας διδακτικής επίσκεψης απαραίτητη είναι και η αξιολόγησή της. Αν ο σχεδιασμός ήταν ο ενδεδειγμένος, αν θα μπορούσε να είχε γίνει κάτι διαφορετικά το οποίο θα βελτίωνε τη διαδικασία, αν οι στόχοι επιτεύχθηκαν, αν οι μαθητές ανταποκρίθηκαν θετικά και ό,τι άλλο κριτήριο οριστεί. Αξιολόγηση η οποία δε θα διστάσει να χαρακτηρίσει μία διδακτική επίσκεψη αποτυχημένη καθώς το μόνο που θα την ενδιαφέρει είναι η βελτίωση της.
Παρακολουθώντας όμως και διαβάζοντας διάφορες εκπαιδευτικές επισκέψεις και προγράμματα βλέπουμε αντί για αξιολόγηση να κυριαρχεί μία ιδεατή παρουσίαση της εκπαιδευτικής επίσκεψης και των παιδαγωγικών οφέλων από αυτή. Κυριαρχεί η προβολή ενός έργου χωρίς την κριτική του. Η αξιολόγηση χάνει το αληθινό της νόημα και υποβιβάζεται σε μία απλή παρουσίαση χωρίς κάποιον αναστοχασμό. Και είναι βέβαιο, ότι η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού η οποία θα εφαρμοστεί τα επόμενα χρόνια θα βοηθήσει στην εξαφάνιση της όποιας κριτικής, αξιολογικής διάθεσης έχουν οι εκπαιδευτικοί για τις εκπαιδευτικές επισκέψεις αλλά και τα υπόλοιπα έργα που πραγματοποιούν.
Ένας τέτοιος προβληματισμός γεννήθηκε κατά τη διάρκεια μίας εκπαιδευτικής επίσκεψης τη σχολική χρονιά 2012-13. Μετά το τέλος της επίσκεψης, συζητώντας με συναδέλφους και αξιολογώντας τη, τη χαρακτηρίσαμε αποτυχημένη. Οι φωτογραφίες όμως, που είχαμε τραβήξει εκείνη την ημέρα έδιναν διαφορετική εντύπωση στον ανυποψίαστο παρατηρητή. Αποτύπωναν στιγμές που μπορούσαν να “αποδείξουν” ότι η εκδρομή είχε πετύχει τους παιδαγωγικούς στόχους της. Τολμήσαμε, λοιπόν, να παρουσιάσουμε στο σχολικό ιστολόγιο, αρχικά την επιτυχημένη εκδοχή της συγκεκριμένης εκδρομής, και στη συνέχεια τον προβληματισμό μας, περιγράφοντας με συγκεκριμένα παραδείγματα τους λόγους για τους οποίους δεν είχε επιτύχει τους στόχους της.
Αυτό το παράδειγμα φτάνει για να πάψουμε να κρυβόμαστε όλοι πίσω από το δάχτυλό μας και να παραδεχθούμε την αλήθεια: η αποτυχία είναι κομμάτι της μαθησιακής διαδικασίας. Αυτό που οφείλουμε είναι να το αποκαλύψουμε και να το αναδείξουμε για να μπορέσουμε, στο μέτρο του δυνατού, να το εξαλείψουμε. Ωραίες είναι όλες οι εμπνευσμένες διδασκαλίες, οι καλές πρακτικές, τα αριστεία και οι καινοτόμες δράσεις. Αλλά αυτό που πραγματικά έχουμε ανάγκη είναι να σκύψουμε στις δικές μας καθημερινές διδασκαλίες και πρακτικές, να τις αξιολογήσουμε με σαφή κριτήρια με τελικό στόχο τη βελτίωση της εκπαιδευτικής πράξης.
Last modified: 24 Οκτωβρίου 2014
