Σταθερότητα και σιγουριά ήταν τα αισθήματα που σε πλημμύριζαν, όταν βρισκόσουν μαζί του. Μάτια αεικίνητα, σε φόντο σκούρο, πηγούνι θεληματικό, μέτωπο ευρύ και λείο. Ένα πλατύ χαμόγελο άνοιγε τους σκούρους τόνους του προσώπου του, κλεισμένο στα εισαγωγικά που σχημάτιζαν τα τραβηγμένα χείλη. Χέρια νευρικά που κατάληγαν σε δάχτυλα ανήσυχα, μακριά και λεπτά και ευαίσθητα.

Απλός, προσιτός, φίλος. Με το πρώτο σε αγκάλιαζε, σε χτυπούσε εγκάρδια στην πλάτη. Επίθεση οικειότητας. Ένοιωθες να σου λέει: εδώ είμαστε. Και προχωρούσες μαζί του. Σε παράσερνε χωρίς να το θέλεις. Κι ούτε το σκεφτόσουν πού πήγαινες πλάι του. Ερχόταν μόνο του.

Ψηλός σαν τις κολώνες. Ένας Έλληνας, ένας λεβέντης ο Λαμπράκης

Γεννήθηκε στις 3 Απριλίου του 1913 στην Κερασίτσα της Αρκαδίας. Το σπίτι του, άσημο και ταπεινό, τον κράτησε ως τα 1934 στην επαρχία, οπότε και ήρθε στον Πειραιά. Τότε γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου. Τέλειωσε καλά τις σπουδές του και μετά την αποφοίτησή του ειδικεύτηκε στη μαιευτική-γυναικολογική.

Το Αλβανικό, η Κατοχή και η Αντίσταση τον επηρέασαν. Την περίοδο 1940-45 βοηθός στο Μαιευτήριο Ηλιάδη, παίρνει μέρος στην οργανωμένη πάλη του λαού εναντίον του κατακτητή, καθώς και στην αντιστασιακή αθλητική οργάνωση «Ένωση Ελλήνων Αθλητών» όπου και δρα παλικαρίσια.

Η μετακατοχική περίοδος τον βρίσκει δοσμένον στην επιστήμη του. Το 1947 γίνεται επιμελητής του Δημόσιου Μαιευτηρίου Αθηνών, το 1950 υφηγητής της μαιευτικής-γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα μέχρι το 1957 διευθύνει το θεραπευτήριο «Λευκός Σταυρός».

Η επιστημονική του δραστηριότητα είναι πολύμορφη. Συγγράφει δίτομο επιστημονικό έργο «Κλινικής ενδοκρινολογίας», δημοσιεύει σε ιατρικά περιοδικά πολλές πειραματικές εργασίες και μελέτες. Γίνεται μέλος των Εταιριών Μαιευτικής Χειρουργικής και Ιατροχειρουργικής και μέλος της Ελληνικής Αθλητικής Εταιρίας.

Η αθλητική του σταδιοδρομία

Εικοσιένα χρόνια «ρέκορντμαν» στο μήκος, δώδεκα φορές βαλκανιονίκης (εφτά ατομικά, πέντε ομαδικά), δέκα φορές πανελληνιονίκης ο αθλητής Λαμπράκης. Ένα ορόσημο στην πορεία του ελληνικού αθλητισμού. Κι όλα αυτά μέσα σε πέντε χρόνια ζωής στους στίβους. Από το Σεπτέμβρη του 1934 που πρωτοεμφανίστηκε με 6 μ. 66 στο μήκος ως το 1939.

Είναι γραμμένος στον «Πειραϊκό Σύνδεσμο» και ως τη στιγμή που έπαψε να αγωνίζεται, εκεί παρέμεινε. Με τα σπάνια φυσικά χαρίσματα που διέθετε διακρίθηκε σε όλα τα αγωνίσματα που απαιτούσαν σβελτάδα και ελαστικότητα. Και ήρθε μια εποχή που σε μια και μόνη Βαλκανιάδα, του 1939, κέρδισε 4 πρώτες νίκες (μήκος 7 μ. 35, τριπλούν 14 μ. 19, 100 μ. 11΄΄, 200 μ. 22΄΄). Κατόρθωμα!

Φυσικά η Βαλκανιάδα του 1939 είναι ένα δείγμα των ικανοτήτων του και μόνο. Γιατί ο Λαμπράκης, που πήρε μέρος σε Βαλκανιάδες, έχει στο ενεργητικό του ένα πολύ μεγάλο αριθμό διεθνούς επιπέδου θριάμβων.

Πρωτοεμφανίστηκε στο στίβο, όπως γράψαμε πιο πάνω, το 1934. Και πώς! Ήρθε δεύτερος με 6 μ. 66, μετά τον τότε πρωταθλητή Πατεράκη που είχε πηδήξει 6 μ. 91. Είχε γεννηθεί ένα καινούργιο αστέρι.

Τον επόμενο χρόνο είναι πρωταθλητής και μόνιμο μέλος της εθνικής στίβου. Γίνεται πανελληνιονίκης στο τριπλούν με 13 μ. 62 και τον Αύγουστο του ΄35, στους προβαλκανικούς δημιουργεί νέο πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος με 7 μ. 15.

Μέχρι το 1940 που διακόπτει τον αθλητισμό, ο Λαμπράκης γνωρίζει όλο νίκες. Το 1936 κέρδισε δυο νέους πανελλήνιους τίτλους, στους Βαλκανικούς έρχεται πρώτος στο τριπλούν και δεύτερος στο μήκος, ενώ μαζί με τους Φραγκούδη, Μάντικα, Σακελλαρίου πετυχαίνουν νέο πανελλήνιο ρεκόρ στα 4Χ100 με 41΄΄ 1.

Το 1937 αναδείχνεται πανελληνιονίκης στα 100 και το μήκος και στους Βαλκανικούς (Βουκουρέστι), πάλι στο μήκος.

Τον Αύγουστο του 1938 στους ελληνοαιγυπτιακούς δημιουργεί νέο ρεκόρ στο μήκος με 7 μ. 16, στους περιφερειακούς αγώνες το μετατρέπει σε 7 μ. 20 και στις 14 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς το σταθεροποιεί στα 7 μ. 37. Το ρεκόρ αυτό έμεινε ακατάρριπτο μέχρι το 1959, οπότε ο Δήμος Μαγκλάρας το κατέρριψε με 7 μ. 51. Εικοσιένα ολόκληρα χρόνια το όνομα του Γρηγόρη Λαμπράκη ακούγονταν σε κάθε αθλητική διοργάνωση στίβου. Ο κάτοχος του ρεκόρ!

Η αθλητική του σταδιοδρομία σταμάτησε το 1940. Όχι όμως και η φίλαθλη. Αμέσως μετά την απελευθέρωση (1946-47) μπαίνει στη διοίκηση του ΣΕΓΑΣ. Το 1951 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ταμείου Υγείας των Αθλητών, κατόπιν έγινε πρόεδρος της Πυγμαχικής Ομοσπονδίας και τέλος, διαδοχικά, μέλος και πρόεδρος του Δ.Σ. του αθλητικού σωματείου «Νέοι Βύρωνος».

Αυτός είναι ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Ο αγωνιστής. Ο καλός καγαθός, το παλικάρι. Κι αυτόν ο φασισμός διάλεξε για θύμα του, εξαπολύοντας τη δολοφονική επίθεση της Θεσσαλονίκης. Και ο πρωταθλητής ορθώθηκε και πάλαιψε και πάλι νίκησε. Ο φασισμός δεν θα περάσει: «Τους νεκρούς να φοβάστε και των βράχων τ’ αγάλματα…».

Πρωταθλητής της ειρήνης

Δεν στάθηκε μόνο πρωταθλητής στο στίβο ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Αναδείχτηκε και πρωταθλητής της ειρήνης. Οι Έλληνες δεν τον επευφήμησαν μόνο στο στάδιο. Τον αποθέωσαν και σαν μαραθωνοδρόμο της ειρήνης στις 21 Απριλίου 1963. Ο Λαμπράκης δεν τίμησε τα ελληνικά χρώματα μόνο στους Ολυμπιακούς και στις Βαλκανιάδες. Εκπροσώπησε την Ελλάδα στην πορεία του Ωλντερμάστον το Πάσχα του 1963. Στη διάσκεψη Ειρήνης της Οξφόρδης το Γενάρη του 1963. Στη σύνοδο της προπαρασκευαστικής Επιτροπής του Παγκοσμίου Συνεδρίου Αφοπλισμού στη Βιέννη την άνοιξη του 1962 και στο Παγκόσμιο Συνέδριο Αφοπλισμού στη Μόσχα τον Ιούλιο του 1962. Ο Βαλκανιονίκης του 1938 έγινε και ιδρυτικό μέλος της «Ελληνικής Επιτροπής δια την Βαλκανικήν Συννενόησιν».

Ο ακούραστος οδοιπόρος της ειρήνης σφράγισε τον ωραίο αγώνα με το αίμα του. Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής δια την Ειρήνην και την Διεθνή Ύφεσιν πήγε στη Θεσσαλονίκη να μιλήσει στην πρώτη συγκέντρωση της ειρήνης στη μακεδονική πρωτεύουσα.

Οι άνθρωποι του πολέμου έφτασαν ως την δολοφονία για να πνίξουν την φωνή της Ειρήνης στη Θεσσαλονίκη. Στις αρχές Μάη –όπως γράψανε οι εφημερίδες- ένα ατομικό υποβρύχιο εξοπλισμένο με «Πολάρις», πέρασε στον Θερμαϊκό κόλπο, ύστερα από μια «επίσημη» επίσκεψη στο λιμάνι της Σμύρνης.

Την Θεσσαλονίκη την «φυλάνε» οι πύραυλοι «Πολάρις». Όλη την Ελλάδα την «φυλάνε» οι «Πολάρις». Δυο μέρες πριν από την επίθεση η ελληνική κυβέρνηση απόρριψε τη Σοβιετική πρόταση να γίνει η Μεσόγειος αποπυρηνικοποιημένη θάλασσα… Την ίδια μέρα που η τρίκυκλη μοτοσικλέτα σύντριβε το κρανίο του Λαμπράκη ο στρατηγός Τζων Μπόουεν, διεθυντής του προγράμματος στρατιωτικής βοηθείας των ΗΠΑ, σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Θεσσαλονίκης αποκάλυψε ότι η ελληνική κυβέρνηση διαθέτει εξοπλισμό για την αξαπόλυση όπλων ατομικής κρούσεως.

Την ίδια μέρα στην Οττάβα ο υπουργός των εξωτερικών κ. Αβέρωφ έδινε στο όνομα της κυβερνήξσεώς του συγκατάθεση για την δημιουργία της πολυεθνικής ατομικής δυνάμεως του ΝΑΤΟ. Και μαζί με τον αντιπρόσωπο του Αντενάουερ, είναι οι υπέρμαχοι του εφοδιασμού εμπορικών πλοίων επιφανείας με «Πολάρις».

Με το λαό, για το λαό και την ειρήνη

Ο Λαμπράκης είναι το πρώτοι θύμα των «Πολάρις» στην Ελλάδα. Πρόσφερε τη ζωή του για ν’ ανακόψει τον κατήφορο προς το πυρηνικό ολοκαύτωμα. Για να μην εξαφανιστεί η ζωή κάτω απ’ τα μανιτάρια του θανάτου. Για να μην εξαφανιστούν οι πόλεις, τα χωριά και τα νησιά μας. Η θυσία του Λαμπράκη σήμανε συναγερμό της ελληνικής εθνικής συνείδησης. Τον συναγερμό για τον θάνατο που λέγεται «Πολάρις».

Το σημείωμα αυτό είναι αφιερωμένο στον Λαμπράκη, τον πρωταθλητή της ειρήνης. Και ιδιαίτερα στα τελευταία δυο χρόνια.

Στις 8 Οκτωβρίου 1957 ο Γρηγόρης Λαμπράκης, υφηγητής του Πανεπιστημίου και βαλκανιονίκης, ανακηρύσσεται υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΜΕ στην πρώτη εκλογική περιφέρεια Πειραιώς. Αδιαφορώντας για τις απειλές αλώνισε τις γειτονιές και τα νησιά της περιφέρειας.

Στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου εκλέγεται βουλευτής. Από την πρώτη στιγμή στάθηκε κοντά στο λαό. Παλικαρίσια. Στις 7 Νοέμβρη πλημμύρισαν το Μπουρνάζι, τα Καμίνια, η Δραπετσώνα. Τρέχει αμέσως μόλις σταμάτησε η βροχή. Με δικά του έξοδα φέρνει δυο αντλίες που συνεχίζουν να τραβάνε τα νερά από τα πλημμυρισμένα σπίτια. Επεμβαίνει ο διοικητής του 8ου αστυνομικού τμήματος και τον διώχνει κακήν κακώς!

Στις 22 Δεκεμβρίου οι μανάδες, τα παιδιά και οι γυναίκες των πολιτικών κρατουμένων μαζεύονται έξω από το υποργείο δικαιοσύνης και ζητούν αμνηστεία για τους δικούς των τα Χριστούγεννα. Ο Λαμπράκης είναι παρών. Τα αστυνομικά όργανα επιτίθενται. Τραυματίζονται πολλοί. Ο Λαμπράκης τραυματίζεται βαριά και μεταφέρεται σε κλινική με εγκεφαλική διάσειση.

Στις 19 Μαρτίου 1962 ταξιδεύει στη Βιέννη και αντιπροσωπεύει την Ελλάδα στην προπαρασκευαστική πανευρωπαϊκή διάσκεψη για τον αφοπλισμό. (…)

Στις 7 Μάη είναι κεντρικός ομιλητής στη συγκέντρωση της Εργατικής Κινήσεως για τον Αφοπλισμό και την Ειρήνη. Γοήτευσε το ακροατήριό του με την ομιλία του.

Στις 24 Ιουνίου μαζί με 60 άλλες προσωπικότητες υπογράφει την έκκληση της Ελληνικής Προπαρασκευαστικής Επιτροπής του 8ου Παγκοσμίου Φεστιβάλ Νεολαίας και Σπουδαστών.

Στις 24 Ιουλίου 1962 παίρνει μέρος σαν σύνεδρος στο πρώτο εθνικό συνέδριο για την ειρήνη και τον αφοπλισμό.

Από τις 7 ως τις 14 Ιουλίου παίρνει μέρος στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Αφοπλισμού στη Μόσχα σαν μέλος της 25μελούς Ελληνικής αντιπροσωπείας.

Στις 19 Οκτωβρίου συνυπογράφει επερώτηση προς τον υπουργό δικαιοσύνης για τη συνεχιζόμενη κράτηση των πολιτικών κρατουμένων. (…)

Από τις 4 ως τις 7 Ιανουαρίου 1963 παίρνει μέρος στην Οξφόρδη της Αγγλίας στην παγκόσμια συνδιάσκεψη για την ειρήνη, που συνέρχεται υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας των Κινήσεων του Πυρηνικού Αφοπλισμού. (…)

Στα τέλη του Γενάρη του 1963 βρίσκεται στο πλευρό των λιμενεργατών που έχουν κηρύξει απεργία πείνας. Την 1η Φεβρουαρίου θέτει το ζήτημα στη βουλή. Η απεργία έληξε με νίκη. (…)

Στις 20 Απριλίου αποσπά από τα χέρια των αστυνομικών τα πλακάτ για τον Μαραθώνιο που είχαν παράνομα κατάσχει μέσα στα γραφεία της Επιτροπής Ειρήνης.

Στις 21 Απριλίου, στις 8 το πρωί, ο Λαμπράκης υψώνει στον Τύμβο του Μαραθώνα το σήμα του αφοπλισμού με τη λέξη «Ελλάς». Μαζί με μια μικρή ομάδα πολιτών κατόρθωσε να διασπάσει τους κλοιούς των χωροφυλάκων και να πραγματοποιήσει συμβολικά την πρώτη Ελληνική Πορεία Ειρήνης. (…)

26 Απριλίου. Ζητεί ακρόαση από τη βασίλισσα Φρειδερίκη που βρίσκεται στο Λονδίνο για να την παρακαλέσει να ακούσει την Αγγλίδα Μπέτυ Αμπατιέλου που ζητά την απελευθέρωση του συζύγου της. Η βασίλισσα αρνήθηκε να τον δεχτεί.

22 Μαΐου. Μιλεί στην πρώτη συγκέντρωση της Επιτροπής Ειρήνης στη Θεσσαλονίκη. Η μοτοσυκλέτα του Γκοτζαμάνη περιμένει…

[Αποσπάσματα από την έκτακτη έκδοση του περιοδικού “ΔΡΟΜΟΙ της Ειρήνης” (αρ. τεύχους 65) αμέσως μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Μάη του 1963. Μεταφορά στο διαδίκτυο: Ατέχνως]

Επιμέλεια: Οικοδόμος