Αφιέρωμα «Εικόνες της κατοχής και της απελευθέρωσης» στην Ταινιοθήκη

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136 ) συμμετέχει στην 71η επέτειο της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Ναζί με το θεματικό κινηματογραφικό αφιέρωμα «Εικόνες της Κατοχής και της Απελευθέρωσης». Σε αυτό θα προβληθούν δεκαεπτά ταινίες (εννέα μυθοπλασίας και οκτώ ντοκιμαντέρ ) με ελεύθερη είσοδο.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι το αφιέρωμα αυτό αποτελεί μέρος της συνολικότερης σειράς εκδηλώσεων, που θα λάβουν χώρα σε διάφορα σημεία της πόλης καθ΄ όλη τη διάρκεια του Οκτωβρίου με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944 – Η Αθήνα ελεύθερη». Περιλαμβάνει εκθέσεις φωτογραφικού και αρχειακού υλικού, συναυλίες, ιστορικούς περιπάτους, δημόσιες συζητήσεις με ειδικούς επιστήμονες και ομάδες προφορικής ιστορίας, προβολή ταινιών και ντοκιμαντέρ, καθώς κι άλλες δράσεις.

Περισσότερες πληροφορίες για τις εκδηλώσεις θα βρείτε στην ιστοσελίδαwww.freeathens44.org

Διαβάστε παρακάτω τις περιλήψεις των ταινιών που θα προβληθούν στο αφιέρωμα, καθώς και το ωρολόγιο πρόγραμμα:

ΤΑΙΝΙΕΣ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑΣ

Αδούλωτοι Σκλάβοι (1946)

Ταινία του Βίωνα Παπαμιχάλη, το οποίο αποτελεί το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Μάνου Χατζιδάκι. Στην Αθήνα, παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια παρέα νέων σχεδιάζει να ανεβάσει το Όνειρο θερινής νυκτός του Σαίξπηρ. Η έκρηξη όμως του πολέμου ανατρέπει τα πάντα. Την ταινία, η οποία αποτελεί και την πρώτη ελληνική ταινία με θέμα την αντίσταση, ξεκίνησε να σκηνοθετεί ο Μάριος Πλωρίτης. Υπό το φόβο της αποτυχίας σύντομα την εγκατέλειψε και την ολοκλήρωσε ο σκηνοθέτης και επίσης κριτικός κινημ/φου Βίων Παπαμιχάλης, στον οποίον και καταχωρήθηκε, δίχως να λάβει τελικά εξαιρετικές κριτικές.

Ματωμένα Χριστούγεννα (1951)

Η σκηνοθεσία ανήκει στον Γιώργο Α. Ζερβό, ο οποίος είχε μεγάλες εμπορικές επιτυχίες στο ενεργητικό του. Η Έλλη Λαμπέτη σε μια εξαιρετική ερμηνεία θυσιάζει την προσωπική της ευτυχία για την ελευθερία της πατρίδας της, ταυτιζόμενη με το αίσθημα της περηφάνιας ενός ολόκληρου έθνους. Η ταινία προβλήθηκε στο διεθνές φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι το 1956, ενώ δίχασε την ελληνική κριτική.

Οι Γερμανοί Ξανάρχονται (1948)

Μεταφορά στην οθόνη του ομώνυμου θεατρικού έργου του Χρήστου Γιαννακόπουλου και μεγάλη εισπρακτική επιτυχία του θεάτρου Κοτοπούλη, από τον Αλέκο Σακελλάριο. ταινία σταθμός για τη συλλογική μνήμη καθώς ατάκες αλλά και ολόκληρες σκηνές της έχουν γίνει πλέον κλασικές και ανάρπαστες, όπως το «Άνθρωποι, άνθρωποι προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός;» του Χρήστου Τσαγανέα.

Ψηλά τα χέρια Χίτλερ (1962)

Ο Ροβήρος Μανθούλης σκηνοθετεί τον ανεπανάληπτο Θανάση Βέγγο. Πρώτη ελληνική ταινία για την κατοχή που αποφεύγει τον «εύκολο» ηρωισμό και μελοδραματισμό των περισσότερων αντίστοιχης θεματικής ταινιών. Ρεσιτάλ ερμηνείας και από τον Βασίλη Διαμαντόπουλο. Δύο φίλοι συναντιούνται τυχαία μετά από χρόνια και θυμούνται όσα κωμικοτραγικά έζησαν μαζί, κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Βραβείο σεναρίου το 1962 από την Ένωση Κριτικών Κινημ/φου Αθηνών (ΕΚΚΑ ).

Τι Έκανες στον Πόλεμο Θανάση; (1971)

Η μεγαλύτερη ίσως εμπορική επιτυχία της καριέρας του Θανάση Βέγγου. Στην ταινία υποδύεται έναν εργάτη που ύστερα από παρεξήγηση συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς ως ο Ιβάν, ο διαβόητος αρχηγός των συγκρατούμενων του αντιστασιακών, και καταδικάζεται σε θάνατο. Στην ταινία αυτή ο Κατσουρίδης αναγάγει το ταλέντο του Βέγγου, που έχει ήδη προλειάνει ο Μανθούλης στο Ψηλά τα χέρια Χίτλερ, σε σύμβολο: ο δίχως επίγνωση ήρωας που όμως αποδέχεται την πρόκληση της μοίρας και τελικά επιδοκιμάζεται (επαινείται ) ως συνειδητός ήρωας (Α. Μητροπούλου ). Η ταινία θριάμβευσε στο 12ο φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου αποσπώντας τα βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου και Α’ ανδρικού ρόλου.

Ουρανός (1962)

Στις κορυφές του Βίτσι και την Πίνδο μας μεταφέρει ο Θεσσαλονικιός σκηνοθέτης Τάκης Κανελλόπουλος με ένα αντιπολεμικό αριστούργημα, που αποτελεί και την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Η μοναδική σκηνοθετική μάτια του «ανεξάρτητου» αυτού πρώιμου μοντερνιστή αποτυπώνει με ιδιαίτερο λυρισμό, ποίηση και απλότητα την φρίκη της εποποιίας του 40 ιδωμένη μέσα από τη ζωή των κατοίκων ενός παραμεθόριου χωριού και ιδιαίτερα δύο ζευγαριών που ο πόλεμος θα σημάνει και τον χωρισμό τους. Οι άντρες φεύγουν για το αλβανικό μέτωπο. Σκοτώνονται, το μέτωπο καταρρέει και το πένθος σκεπάζει τα πάντα σαν ουτοπία στο φόντο του μελαγχολικού μακεδονικού τοπίου υπό τη διεύθυνση φωτογραφίας των Τζιοβάνι Βαριάνο και Γρηγόρη Δάναλη.

Προδοσία (1964)

Δημιούργημα ενός επίσης μοναχικού Έλληνα δημιουργού, του Κώστα Μανουσάκη, με το σενάριο να υπογράφει ο σημαντικός ποιητής και πεζογράφος της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, Άρης Αλεξάνδρου. Εμπορική παραγωγή του Κλέαρχου Κονιτσιώτη, υπόδειγμα συνδυασμού εισπρακτικής επιτυχίας και αποδοχής της κριτικής, αποτελεί μια από τις λιγοστές ταινίες που υπάρχουν για τις διώξεις ενάντια στους Έλληνες Εβραίους που οδήγησαν στον αφανισμό των εβραϊκών κοινοτήτων στην Ελλάδα, για την οποία θα μας μιλήσει ο κριτικός κινημ/φου Γιάννης Μπακογιαννόπουλος. Την περίοδο της Κατοχής ένας Γερμανός αξιωματικός, στο ρόλο του ο Πέτρος Φυσσουν, γνωρίζει και ερωτεύεται μια νεαρή Ελληνίδα, στο ρόλο της η Έλλη Φωτίου. Όταν μαθαίνει πως είναι Εβραία την προδίδει στα Ες-Ες και εγκαταλείπει τη χώρα. Βραβείο Καλύτερης ταινίας από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών Κινημ/φου και βραβεία σεναρίου, φωτογραφίας και Α’ ανδρικού ρόλου στην 5η Εβδομάδα Ελληνικού Κινημ/φου. Συμμετοχή επίσης στο Φεστιβάλ Καννών.

Μπλόκο (1965)

Πρώτη και τελευταία δυστυχώς σκηνοθετική δουλειά στην Ελλάδα του σουρεαλιστή, κριτικού κινημ/φου και κινηματογραφιστή Άδωνι Κύρου -διεθνώς ονομαζόμενου Ado Kyrou. Το ιστορικό γεγονός του μπλόκου της Κοκκινιάς ιδωμένο μέσα από τη ματιά του αντικομφορμιστή σκηνοθέτη, μετέπειτα επιβάτη στο Ματαρόα, που θα περάσει την υπόλοιπη ζωή του στο Παρίσι, πρωτοπορώντας τόσο στη γραφή, όσο και την κινηματογραφική και τηλεοπτική σκηνοθεσία. Η ταινία που απαγορεύεται μόλις πέντε μήνες μετά την πρώτη προβολή της στους κινηματογράφους, επιδιώκει να αποτυπώσει τα γεγονότα με ψύχραιμη ματιά αποφεύγοντας τους συναισθηματισμούς «στα πρότυπα μιας μπρεχτικού τύπου αποδραματοποίησης» κατά την Αγλαΐα Μητροπούλου, τολμώντας να παρουσιάσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της αριστεράς στην αντίσταση.

Αυτοί που Μίλησαν με τον Θάνατο (1970)

Ο Γιάννης Δαλιανίδης παρουσιάζει μια ιστορία αγάπης που δοκιμάζεται σκληρά μέσα στις τραγικές μέρες της γερμανικής κατοχής, την οποία θα προλογίσει η Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Πατρών. Με πρωταγωνιστές τους Ζωή Λάσκαρη και Γιάννη Φέρτη, αλλά και εξαιρετικές ερμηνείες από τους Χρόνη Εξαρχάκο, Μάνο Κατράκη και Παντελή Ζερβό ο περισσότερο γνωστός από τα μιούζικαλ και ηθικοπλαστικά μελοδράματα Δαλιανίδης, υπογράφει μια πολύ ανθρώπινη ταινία.

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Ήταν ο δικός μας πόλεμος: Η ιστορία του Γιώργου Οικονόμου (2000)

Ο Άγγελος Κοβότσος παρουσιάζει τα γεγονότα του ελληνοϊταλικού πολέμου μέσα από την προσωπική ιστορία του συνταξιούχου δασκάλου Γιώργου Οικονόμου από την Κόνιτσα. Η προσωπική του μαρτυρία συμπληρώνεται με την αναλυτική παρουσίαση των πολεμικών επιχειρήσεων -με χρονική αφετηρία τον τορπιλισμό του καταδρομικού «Έλλη» στις 15 Αυγούστου 1940 και την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου έως τις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ήπειρο τον Δεκέμβρη 1940.

Τη Νύχτα που Κατέβηκε η Σβάστικα (1997)

Η Σοφία Σφυρόερα, παρουσιάζει το κατόρθωμα δύο 19χρονων φοιτητών να κατεβάσουν τη γερμανική σημαία με τη σβάστικα από τον βράχο της Ακρόπολης. Οι πρωταγωνιστές Μανόλης Γλέζος και Λάκης Σάντας μιλούν για εκείνη την περίοδο, για την τολμηρή τους απόφαση, καθώς επίσης και για τα υπόλοιπα αξιόλογα επιτεύγματα της ελληνικής αντίστασης.

Σημαίες οι Φοβερές της Λευτεριάς (2015)

Με πλάνα αρχείου και ενσωματώνοντας τα τελευταία ιστορικά πορίσματα, ο σκηνοθέτης Τάκη Σακελλαρίου επιχειρεί έναν απολογισμό της κατοχικής περιόδου και μια ανασύστασης της ατμόσφαιρας των ημερών της Απελευθέρωσης.

To Στάρι (2015)

Πρώτη προβολή για το ελληνικό οπτικό ιστορικό αφήγημα. Η ροή και σκηνοθεσία του ορίζεται από την ίδια την ιστορική πληροφορία. Θεματικά καταπιάνεται με την ανάδειξη γνωστών και άγνωστων πτυχών του φαινομένου της πείνας ως απόρροια των πολιτικών που εφάρμοσαν οι δυνάμεις του Άξονα στην Ελλάδα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ομάδα “hιστορισταί” επιδιώκοντας να φέρει το παρελθόν πιο κοντά στο παρόν, επαναχρησιμοποιεί το ιστορικό αρχειακό υλικό, φτιάχνοντας μία πιο φρέσκια εικόνα μέσα από τις τεχνικές της φωτογραφίας, της γραφιστικής και του κολάζ.

Συναντήσεις με τη Μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη (2005)

Μια ταινία του Βασίλη Λουλέ για μια ιστορική προσωπικότητα μέσα από μικρές, ανθρώπινες ιστορίες. Η Ιστορία ως προσωπική, φιλική, καθημερινή υπόθεση του σύγχρονου θεατή, μια υπόθεση οικεία, που τον αφορά. Γιατί όπως λέει και ο γιος της Γιώργος: «…Ήταν απλώς οι περιστάσεις: αυτές είναι που έδωσαν την ευκαιρία στη Λέλα, σ’ ότι όμορφο είχε μέσα της να ξεδιπλωθεί… Αλλά, μου φαίνεται ότι κι εσύ το ίδιο θα έκανες, αν είχες γεννηθεί την εποχή εκείνη».

Μόνο Μυρίζοντας Γιασεμί – Για την Αθήνα την Περίοδο της Κατοχής (1994)

Στα κρατητήρια της Κομαντατούρας στην οδό Κοραή μας μεταφέρει το φιλμ του Γιάννη Οικονομίδη σε κείμενο του ποιητή Μιχάλη Γκανά. Με βασικό αφηγηματικό άξονα τα προσωπικά χαράγματα των κρατουμένων στους τοίχους, ο φακός περιδιαβαίνει τα υπόγεια του μεγάρου της οδού Κοραή ανασύροντας μνήμες από τα βάσανα των θυμάτων της ναζιστικής κατοχής. Ταυτόχρονα, αναζητάει τον ελάχιστο απόηχο της θυσίας τους στη σύγχρονη Αθήνα, αποτυπώνοντας πλάνα της πόλης της δεκαετίας του ’90.

Δίστομο, η μεγάλη σφαγή (1984)

Φεύγοντας λίγο από την Αθήνα για να πιάσουμε το νήμα των γερμανικών θηριωδιών στην ελληνική ύπαιθρο και το ανοιχτό θέμα των επανορθώσεων που διεκδικούν τα θύματα, συναντάμε το έργο της Μάχης Λιδωρικιώτη. Επιχειρείται με παραστατικό τρόπο η αναβίωση του ιστορικού γεγονότος της μαζικής εκτέλεσης κατοίκων του Διστόμου Βοιωτίας την 10η Ιουνίου 1944 από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, μέσα από μνήμες Διστομιτών που επέζησαν οι οποίοι καταθέτουν την προσωπική τους μαρτυρία. Την ταινία θα προλογίσει η νομικός Χριστίνα Σταμούλη, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου για τη διεκδίκηση των Γερμανικών επανορθώσεων.

Το μπλόκο της Κοκκινιάς (1983)

Στο φιλμ του Διονύση Γρηγοράτου παρουσιάζεται το χρονικό των γεγονότων τις 17ης Αυγούστου στην Κοκκινιά, όταν δυνάμεις του γερμανικού στρατού μαζί με τμήματα των Ταγμάτων Ασφαλείας απέκλεισαν την ευρύτερη περιοχή στήνοντας το λεγόμενο μπλόκο. Η ταινία καταγράφει τις αναμνήσεις των επιζώντων του μπλόκου και των αντιστασιακών που μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στο Χαϊδάρι και στο Ρουφ και ακολούθως στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, αλλά και γυναικών-συγγενών των θυμάτων που περιγράφουν το θρήνο και την απόγνωση για τους ανθρώπους που εκτελέστηκαν, βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν.

Το χρονικό της Εθνικής Αντίστασης (1985)

Από την σειρά του Αντώνη Βογιάζου θα παρακολουθήσουμε το δέκατο όγδοο και τελευταίο επεισόδιο για την Απελευθέρωση της Αθήνας και ολόκληρης της χώρας. Το πλούσιο κινηματογραφικό, φωτογραφικό και έντυπο υλικό και οι καταθέσεις των μαρτυριών, καθιστούν μνημειώδες το έργο αυτό.

Το ωρολόγιο πρόγραμμα προβολών

Πέμπτη 15
19.00 Ήταν ο δικός μας πόλεμος: Η ιστορία του Γιώργου Οικονόμου (Άγγελος Κοβότσος, 2000, 27΄ ). Προλογίζει ο σκηνοθέτης / Σημαίες οι Φοβερές της Λευτεριάς (Τάκης Σακελλαρίου, 2015, 15΄ ). Προλογίζει ο σκηνοθέτης / Τη Νύχτα που Κατέβηκε η Σβάστικα (Σοφία Ν. Σφυρόερα, 1997, 34΄ )

21.00 Ουρανός (Τάκης Κανελλόπουλος, 1962 ) Προλογίζει η Μαρία Χάλκου, επιμελήτρια του Filmicon: Journal of Greek Film Studies

Παρασκευή 16
18.45 Αυτοί που Μίλησαν με τον Θάνατο (Γιάννης Δαλιανίδης, 1970, 100΄ ). Προλογίζουν η Ορσαλία-Ελένη Κασσαβέτη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια Πανεπιστημίου Πατρών Έλλη Λαμπέτη, και ο Ιάσων Τριανταφυλλίδης, ιστορικός-κριτικός κινηματογράφου

20.45 Αδούλωτοι Σκλάβοι (Βίων Παπαμιχάλης, 1946, 66΄ )

22.00 Ματωμένα Χριστούγεννα (Γιώργος Α. Ζερβός, 1951, 96΄ )

Σάββατο 17
19.00 Το Στάρι (Ομάδα hιστορισταί, 2015, 90 )

20.30 Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τους συντελεστές της ταινίας Το Στάρι και τους: Νίκος Κουρμουλής, κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Κοροδήμος, διευθυντής πολεμικού μουσείου. Παρεμβαίνουν οι ιστορικοί-συμμετέχοντες στο ντοκιμαντέρ. Συντονιστής: Σπύρος Κακουριώτης, δημοσιογράφος, εφημ. Η Αυγή

Κυριακή 18
19.00 Αποσπάσματα από Βίους Παράλληλους (Ροβήρος Μανθούλης, 1944, 11΄ ) / Από την Τραγωδία της Σκλαβωμένης Ελλάδος 1941-44 (Άγγελος Παπαναστασίου, 26’ )
20.15 Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης Εικόνες της κατοχής & της απελευθέρωσης στον ελληνικό κινηματογράφο
Συμμετέχουν: Γιώργος Ανδρίτσος, ιστορικός Μαρία Κομνηνού, Αν. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Γεν. Γραμ. ΔΣ Ταινιοθήκης της Ελλάδος Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, κριτικός κινηματογράφου Μάνος Ζαχαρίας, κινηματογραφιστής Συντονιστής: Άκης Καπράνος, κριτικός κινηματογράφου, εφημ. Τα Νέα

21.30 Προδοσία (Κώστας Μανουσάκης, 1964 )

Δευτέρα 19
19.00 Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη (Βασίλης Λουλές, 2005, 29΄ ) / Μόνο Μυρίζοντας Γιασεμί – Για την Αθήνα την περίοδο της Κατοχής (Γιάννης Οικονομίδης, 1994, 30΄ ) Προλογίζει ο σκηνοθέτης / Δίστομο, η Μεγάλη Σφαγή (Μάχη Λιδωρικιώτη, 1984, 35΄ ). Προλογίζει η Χριστίνα Σταμούλη, νομικός – μέλος Εθνικού Συμβουλίου για τη διεκδίκηση των Γερμανικών επανορθώσεων

21.15 Οι Γερμανοί Ξανάρχονται (Αλέκος Σακελλάριος, 1948, 90΄ ). Προλογίζει ο Μανόλης Αρκολάκης, ιστορικός

Τρίτη 20
19.00 Ψηλά τα Χέρια Χίτλερ (Ροβήρος Μανθούλης, 1962, 77΄ ) Προλογίζει ο Θανάσης Γάλλος, ιστορικός

21.00 Τι Έκανες στον Πόλεμο Θανάση (Ντίνος Κατσουρίδης, 1971, 92΄ ). Προλογίζει ο Γιάννης Σολδάτος, εκδότης-συγγράφεας

Τετάρτη 21
18.30 Χρονικό της Αντίστασης – Απελευθέρωση (Αντώνης Βογιάζος, 1985, 61΄ )

19.45 Το Μπλόκο της Κοκκινιάς (Διονύσης Γρηγοράτος, 1983, 76΄ )

21.15 Το Μπλόκο (Άδωνις Κύρου, 1965, 90΄ ). Προλογίζει ο Γιώργος Ανδρίτσος, ιστορικός