Οι φίλοι είναι πολύ σημαντικοί σε όλες τις φάσεις της ζωής ενός ανθρώπου, ιδιαίτερα στην τρυφερή παιδική ηλικία. Πολλές φορές συναντάμε παιδάκια 3 ή 4 ετών τα οποία σχεδιάζουν με την φαντασία τους έναν φίλο ή μία φίλη. Αυτό, συνήθως τους προκαλεί ενθουσιασμό γιατί με αυτό τον τρόπο αναπτύσσεται η φαντασία τους και παράλληλα στέλνουν στους ενήλικες ένα σήμα πως κανείς δεν μπορεί να εισβάλλει στο χώρο τους, ούτε να κατανοήσει απόλυτα τι σκέφτονται.
Αυτό που πραγματικά πρέπει οι μεγάλοι να καταλάβουν είναι πως οι φίλοι είναι πολύτιμο αγαθό για τα παιδιά τους και να το σεβαστούν. Όταν ένα παιδί ταξιδεύει με την φαντασία του δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να το μοιραστεί με κανέναν. Όταν το παιδί που δημιουργεί έναν φανταστικό φίλο έχει μεγαλύτερα αδέρφια, εκείνα είναι που το αντιλαμβάνονται πρώτα. Τις περισσότερες φορές τα μεγαλύτερα αδέρφια το κοροϊδεύουν και άλλοτε διασκεδάζουν αυτήν την περιήγηση στην φαντασία. Υπάρχουν, όμως, φορές που τα προσγειώνουν στην πραγματικότητα.
Αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι πως οι γονείς δεν συμπαθούν ιδιαίτερα τους φανταστικούς φίλους των παιδιών τους. Μία υπόθεση είναι πως μπορεί να ζηλεύουν και να νιώθουν πως το παιδί τους τους παραμελεί. Συνήθως, το παιδί υπερασπίζεται με σθένος τους φίλους αυτούς και οι γονείς αισθάνονται απομονωμένοι. Επιπλέον, αυτή η δημιουργία του παιδιού πολλές φορές αναστατώνει και φοβίζει τους γονείς και τους βάζει στην διαδικασία να αναρωτιούνται αν το παιδί τους γνωρίζει την διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην φαντασία. Το ζήτημα είναι αν θα χρησιμοποιούσε ένα παιδί αυτό το φίλο για να το βγάλει από μία «δύσκολη θέση» ή ακόμη αν θα στερούσε από τον εαυτό του τους πραγματικούς φίλους για χάρη του φανταστικού. Αυτά είναι ερωτήματα που ανησυχούν πάντα τους γονείς.
Η φαντασία είναι κομμάτι της σύνθετης σκέψης η οποία είναι πολύ σημαντική σε αυτήν την ηλικία. Το παιδί πασχίζει να απαλλαγεί από την συγκεκριμένη σκέψη και να αναπτύξει την σύνθετη. Τότε, εμφανίζεται η φαντασία, τη στιγμή που ένα παιδί δεν έχει καταφέρει ακόμα να διαχωρίσει απόλυτα την πραγματικότητα από τις επιθυμίες του. Όταν ένα παιδί καταφέρνει να δημιουργήσει έναν φανταστικό κόσμο σημαίνει πως δοκιμάζει τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό, δοκιμάζει να γνωρίσει τον κόσμο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το παιδί προσπαθεί να κρατήσει μακριά από εκείνο το μίσος, τη ζήλια, το ψέμα, τις απαγορεύσεις και γενικά όλα εκείνα τα συναισθήματα που μπορούν να του ταράξου την καθημερινότητα. Πολλές φορές, ταυτίζεται με το φανταστικό του φίλο, έτσι ώστε να μείνουν «κρυφές» κάποιες σκανταλιές του. Αυτό ίσως θα βοηθούσε με κάποιο τρόπο το παιδί να αρχίσει να ξεχωρίζει το δίκιο από το άδικο. Η αναζήτησή του είναι εύκολο να εμποδιστεί και το παιδί θέλει να τα καταφέρει μόνο του. Αυτό το ταξίδι στην φαντασία θα το κάνει μόνο του διότι αν παρέμβουν οι γονείς θα δυσκολευτεί να μάθει τον κόσμο.
Σχετικά με την συναισθηματική άποψη οι φανταστικοί φίλοι μπορούν να προσφέρουν στο παιδί τον τρόπο με τον οποίο θα ανακαλύψει ποιος θέλει πραγματικά να γίνει, με ασφάλεια. Εκείνο είναι που έχει την εξουσία πάνω στον φανταστικό του φίλο και έχει την δυνατότητα να τον ελέγχει χωρίς να ανησυχεί για τίποτα. Ακόμη, έχει την ευκαιρία να παραμερίζει ό,τι μπορεί να το καταπιέζει. Έτσι, λοιπόν, δοκιμάζει την προσωπικότητά τους και ταυτόχρονα και τους γονείς του. Δοκιμάζει, ακόμα, αν αυτός ο φίλος που θα δημιουργήσει θα είναι αγόρι ή κορίτσι. Με αυτόν τον τρόπο ανακαλύπτει την ταυτότητά του.
Αυτό που πραγματικά απασχολεί τους γονείς είναι μήπως το παιδί κλειστεί στην μοναξιά του, ενώ το πιο σημαντικό είναι να κοινωνικοποιηθεί με ομαλό και ασφαλή για το ίδιο τρόπο. Όταν το παιδί δεν θέλει να παραιτηθεί από τον φανταστικό φίλο και να πλησιάσει τους πραγματικούς τότε είναι ανησυχητική η κατάσταση. Η απομόνωση και η μη ενεργή συμμετοχή στο παιχνίδι ή στο σχολείο σημαίνει πως το παιδί έχει μπει σε μία μοναχική ζωή. Αν, όμως, μπορεί να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα και να συναναστρέφεται με συνομηλίκους του, τότε δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Η φαντασία ενός παιδιού μειώνεται σημαντικά όταν το παιδί καταναλώνει αρκετό χρόνο βλέποντας τηλεόραση. Η παθητικότητα που δημιουργεί η τηλεόραση, το εμποδίζει να βρει δημιουργικότητα. Αν δεν περιορίζεται σε μικρές δόσεις η τηλεόραση φέρνει αρνητικά αποτελέσματα, αφού προβάλλει έναν κατασκευασμένο κόσμο βίας με απρόσιτα πρότυπα.
Υπάρχουν φορές που ένα παιδί χρησιμοποιεί έναν φανταστικό φίλο για να αποφύγει να παραδεχτεί κάποια «σκανταλιά» του. Συνήθως, το ψέμα σε αυτές τις ηλικίες αντιπροσωπεύει τις επιθυμίες του παιδιού. Ο γονέας στην περίπτωση αυτή πρέπει να δείξει στο παιδί πως αποδέχεται τις επιθυμίες του και το σέβεται, δηλώνοντας πως το αγαπάει κι ας μην ήταν καλό αυτό που έκανε.
Και τι συμβαίνει όταν το παιδί παρακινεί το γονιό να μπει στο παιχνίδι της φαντασίας του; Σίγουρα δεν θα έπρεπε να το ειρωνευτούν αλλά να σεβαστούν και τον υποτιθέμενο «φίλο». Ίσως θα έπρεπε οι γονείς να στρώσουν το τραπέζι και για τον «φίλο» αυτό, χωρίς να ανησυχούν ότι θα παρεμποδιστεί η ανακάλυψη του πραγματικού κόσμου.
Αν οι γονείς θεωρούν πως το παιδί απομονώνεται, θα μπορούσαν να το συζητήσουν με το παιδί και να του εξηγήσουν πως εκτιμούν τον φίλο του και να το παροτρύνουν να βρει και έναν ακόμα, αυτή τη φορά πραγματικό. Το σημαντικό είναι να μην πιστέψει το παιδί ότι απορρίπτεται το ίδιο ή ο φανταστικός του φίλος. Οι ίδιοι οι γονείς θα μπορούσαν να το βοηθήσουν να βρει κάποιους μόνιμους πραγματικούς φίλους.
Η ποιότητα είναι που εμφανίζεται όταν ένα παιδί δημιουργεί έναν φίλο με την φαντασία. Η συναισθηματική και γνωστική του ανάπτυξη είναι υγιής καθώς αυτό συμβαίνει από την ηλικία των 3-6 ετών. Μόνο αν απομονωθεί υπερβολικά θα είναι ανησυχητικό για τους γονείς. Μην ξεχνάμε πως τα παιδιά βρίσκουν πάντα τρόπο να κλέψουν την παράσταση και αυτό είναι που τα κάνει αξιολάτρευτα. Και οι γονείς δεν έχουν παρά να τα ακολουθήσουν σε αυτό το διασκεδαστικό παιχνίδι φαντασίας.
Άρθρο της Αρετής Γκατζέλια
συμβούλου Ψυχικής Υγείας και Κοινωνιολόγου.
Last modified: 7 Αυγούστου 2015
